گچ و انواع سنگ گچ و شیمی آنها
گچ
گچ یکی از مصالح ساختمانی است که از زمانهای قدیم شناخته شده و به کار برده می شده است و یکی از مناسبترین و ارزنده ترین مصالح ساختمانی و مجسمه سازی و غیره می باشد.
گچ از پختن و آسیاب کردن سنگ گچ به دست می آید.سنگ گچ در زمینهای رسوبی در دو حالت شیمیائی پیدا می شود.
- سولفات کلسیم با دو مولکول آب
- انیدریت
انواع سنگ گچ
- سنگ گچ متبلور
- سنگ گچ الیافی
- سنگ گچ به شکل سزنیزه
- سنگ گچ مرمر رگه دار
- سنگ گچ طبقه ای
سنگ گچ معمولا خالص نیست و اضافه برد و مولکول آب دارای شن، خاک رس، و اجسام بیتومی کربنات کلسیم و انیدریت نیز می باشد.
داخل سنگ گچ ، شن و رس اگر مقدارشان زیاد نباشد وجودشان ضرر ندارد و بیتوم بواسطه عمل احیاء کننده اش ممکن است تولید سولفورد و کلسیم کند و این اجسام در مجاورت آب تولید هیدروژن سولفوره می نماید که آن را از بوی آن می توان به خوبی تشخصی داد به علاوه به گچ رنگ خاکستری داده و پس از خودگیری تولید ورم می نماید.
کربنات کلسیک موجود در سنگ گچ در پختن گچ اندود تجزیه نمی شود بنابراین مثل جسم خنثی باقی می ماند ولی اگر درجه حرارت را بالا ببرند کربنات کلسیم تجزیه می شود و به آهک تبدیل می گردد.
شیمی گچ
عمل پخت دفعه اول فعل و انفعالاتی در پخت گچ به وجود می آورد و در مدت پختن سنگ گچ تغییراتی پیدا می شود که این فعل و انفعالات به ترتیب زیر است.
اول سنگ مقداری از آب خود را از دست داده و به سولفات و نیم مولکول آب تبدیل می شود و به آن گچ ساختمانی می گویند و در اثر ازدیاد حرارت رفته رفته سنگ گچ تمام آب خود را از دست داده به گچ خشک تبدیل می گردد.
درجه حرارت و مدت پخت در گچ خواص متفاوتی ایجاد می کند و متخصصین فن و استادکاران انواع گچهای زیر را به راحتی تشخیص می دهند:
- سنگ گچ که خاصیت چسبندگی ندارد (حرارت آن پائین تر از 100 درجه سا نتیگراد است).
- گچ اندود عامل (در حرارت 120 درجه تشکیل می شود).
- گچ اندود زیاد پخته شده غیر عامل (در حرارت بیش از 300 درجه تهیه می شود).
- گچ اندود انیدریت عامل (در درجه 190 تا 300 درجه تشکیل می شود).
- گچ پلانشه زیاد پخته شده غیر عامل (در حرارت قرمز و سفید ساخته می شود).
- گچ پلانشه عامل (در حرارت بیش از 500 درجه ساخته می شود).و گچ اندود عامل دارای وزن مخصوص 2750 کیلوگرم د متر مکعب است و در آب حل می شود (هر یک لیتر آب 1050 گرم آن را حل می کند) و در مجاورت هوا نیز فاسد می شود و وقتی آن را با آب خمیر کنیم 1.5 مولکول آبی را که در نتیجه پخت از دست داده مجددا می گیرد.
گچ نمره 3 (گچ انیدرید عامل) در درجه حرارت بیش از حرارت گچ نمره 2 (گچ اندود عامل) تشکیل می شود و به گچ خشک معروف است.این گچ موقع مصرف در دو مرحله هیدراته می شود و در مرحله نخست تبدیل به سولفات با نیم مولکول آب می شود و در مرحله دوم به سولفات با دو مولکول ؟آب با سنگ گچ تبدیل و پس از مرحله دوم سخت می شود.این گچ اگر غلظت خمیری مساوی با گچ نمره 2 داشته باشند مقاومتش بیشتر خواهد شد.
گچ نمره 4 یا گچ اندود زیاد پخته شده میل ترکیب باآب را از دست داده است.
گچ نمره 6 یا گچ پلانشه عامل محلول بوده و زمان خودگیری آن زیاد است (نصف روز تا 2 روز) ولی مقاومتش به قدری زیاد است که یک مقاومت نظیر سیمان مفید حقیقی را تشکیل میدهد که دارای خواص سیمانهای آبی است و امروزه در آلمان برای تهیه بتون پلانشه به کار می رود.این گچ را اگر با آن حتی پلانشه مسلح نیز ساخته اند ولی باید میله های آهنی آن را قبلا گالوانیزه نمایند در غیر اینصورت ملات گچ در آهن اثر گذارده و تولید سولفات نمک می نماید و به تدریج آهن زنگ خورده ضعیف می گردد.
