منشأ و چگونگی توزیع مواد اولیه آجر (قسمت سوم)
منشأ و چگونگی توزیع مواد اولیه آجر (قسمت سوم)
فرآیند خشک شدن و انقباض ناشی از آن
در یک توده خاک رس مرطوب لایه‌های نازک آب ذرات ریز رس را از یکدیگر جدا می‌سازد و مقداری نیز به درون ذرات رس نفوذ می‌نماید.در این حالت، خاک رس نرم و انعطاف‌پذیر است و می‌تواند شکل بگیرد.براثر خشک شدن ، به‌تدریج ، از مقدار آب کاسته می‌شود و ذرات خاک رس به یکدیگر نزدیک می‌گردد.بدین ترتیب ، میزان انقباض کلی جسم قابل‌مشاهده است.این روند آن‌قدر ادامه می‌یابد تا ذرات خاک کاملاً با یکدیگر تماس پیدا کنند ، اما هنوز آب در حفره‌های خالی میان ذرات وجود دارد.پس خاک رس دارای حد رطوبت بحرانی است.با خشک شدن تدریجی آب ، دیگر هیچ‌گونه انقباض مهمی اتفاق نمی‌افتد.اهمیت عملی این فرآیند این است که آجرها باید به‌آرامی تا رسیدن به مقدار رطوبت بحرانی،خشک شوند تا انقباض تمام قسمت‌های آجر (بالا،پایین و درون آجر) با سرعت یکسان انجام گیرد.چنانچه یک وجه آجر قبل از وجه مقابل آن خشک شود ، وجه دوم ممکن است براثر خشک شدن ترک‌خوردگی پیدا کند.سرعت‌های مختلف انقباض باعث قوسی شدن آجر می‌گردد.با رسیدن نقطه بحرانی می‌توان به‌سرعت خشک شدن را افزایش داد زیرا دیگر هیچ‌گونه انقباض وجود نخواهد داشت.
در صورت لزوم برای اجتناب از ترک‌خوردگی آجر باید سرعت انقباض خیلی کم باشد.اگر سرعت خشک شدن آجرهای قالب‌گیری شده کم باشد، می‌توان از مصالح با انقباض بیشتر استفاده کرد.مونتموریلونیت دارای انقباض استثنایی و زیادی است، بنابراین بهتر است خاکهای دارای این کانی (مانند خاکهای پنبه سیاه) را از خشک‌ترین مخلوط ممکن قالب‌گیری نمود و حتی‌الامکان به‌آرامی خشک کرد.عموماً هر چه درصد ذرات ریز در خاک بیشتر باشد، براثر خشک شدن انقباض بیشتری را به همراه خواهد داشت و ریزتر شدن ذرات نیز باعث افزایش میزان انقباض می‌گردد.بدین ترتیب، در خاک آجر سازی نباید به مقدار زیاد خاک رس وجود داشته باشد.
برای کاهش انقباض زیاد می‌توان مواد غیرفعال درشت‌دانه را با خاک مخلوط کرد.بدین منظور در صورت دسترسی از ماسه استفاده می‌نمایند و در غیر این صورت آجرهای مرجوعی و ناسالم را آسیا کرده و خاک حاصل را که گرگ اطلاق می‌شود با دیگر مواد اولیه مخلوط می‌نمایند.
آجرها قبل از ورود به کوره پخت باید حتی‌الامکان خشک شوند، در غیر این صورت ممکن است تشکیل بخارآب در درون آجر باعث ترکیدن آن‌ها گردد.
