ملات های ساختمانی چیست | انواع ملات ساختمانی و ویژگی های آنها
تاریخ انتشار : ۱۶ فروردين ۱۳۹۶
ملات های ساختمانی چیست ؟
ملات تازه ، جسمی است خمیری که از اختلاط جسم چسباننده ، مانند خمیر سیمان ، و جسم پر کننده مانند سنگدانه ریز ساخته و در صورت نیاز به مشخصات ویژه کاربری ،از مواد افزودنی در آن استفاده می شود.از ملات برای چسباندن قطعات مصالح بنایی به یکدیگر ، تامین بستری برای توزیع بار ، اندودکاری ، نماسازی و بندکشی استفاده می کنند.
انواع ملات های ساختمانی
ملات ها ، از نظر گیرش و سخت شدن ، به دو دسته هوایی و آبی به شرح زیر تقسیم می شوند :
- ملات هوایی : این نوع ملات ها یا به طور فیزیکی در هوا خشک می شوند و آب آزاد آنها تبخیر می شود (مانند ملات گل و کاهگل) یا به طور شیمیایی در معرض هوا می گیرند و خشک و سفت می شوند ، مانند ملات گچ و ملات آهک هوایی.این ملات ها برای گرفتن و سخت شدن و شخت ماندن به هوا نیاز دارند.
- ملات آبی : این ملات ها در آب یا هوا به طور شیمیایی می گیرند و سفت و سخت می شوند.مانند ملات های سیمانی و گل آهک
ملات های ساختمانی ، از نظر مواد چسباننده ، به انواع زیر دسته بندی می شوند :
- ملات گل و کاهگل :ملات گل از مخلوط کردن خاک و آب به دست می آید.برای پیشگیری از ترک خوردن یا گسترش ترک ها ، به آن کاه می افزایند.این ملات برای اندود ساختمان های گلی ، زیر سازی اندود گچی و آب بندی به ساختمان ها به کار می رود.
- ملات آهک و خاک رس (شفته آهک) : از مخلوط کردن آهک ، خاک رس و آب ، به دست می آید.از ملات گل آهک و شفته آهک ، برای جلوگیری از نشست کردن آب و همچنین پایدار کردن زمین برای بارگذاری بیشتر استفاده می شود.
- ملات ساروج : از مخلوط کردن آهک شکفته ، خاکستر چوب ، ماسه بادی ، خاک رس و گل جگن (لویی) تولید می شود.در گذشته از ساروج به عنوان ملات پایدار در برابر آب و رطوبت برای آب بندی کردن آب انبارها و حوض ها ، استفاده می شده است.
- ملات های گچی : از پاشیدن تدریجی گرد گچ ساختمانی در آب و به هم زدن آن ساخته می شود.خمیر گچ و ملات های گچ و خاک ، گچ و ماسه و گچ و پرلیت در این گروه قرار دارد.ماده چسباننده این ملات ها دوغاب گچ است.ملات های گچی زودگیر است و باید به سرعت مصرف شود.برای سفید کاری داخل ساختمان ، اتصالات گچی و در بعضی موارد، برای اندودهای زودگیر ، مانند اندود آستر سقف های کاذب از ملات گچ استفاده می شود.
- ملات گچ و خاک :برای کندگیر کردن ملات گچ ، به آن خاک رس اضافه می کنند.نسبت خاک رس به گچ از 2 به 1 تا 1 به 1 متغیر است.ملات گچ و خاک بیشتر در طاق ضربی ، تیغه چینی و آستر اندودکاری های داخل ساختمان کاربرد دارد.
- ملات گچ و ماسه :محصول اختلاط گچ و ماسه ریزدانه است و از آن می توان به جای ملات گچ و خاک ، برای زیرسازی اندودهای در نقاطی که ماسه بادی و یا ساحلی یا رودخانه ای ریزدانه فراوان است ، استفاده کرد.برای ساخت ملات گچ و ماسه باید ، مطابق استاندارد ملی 301، بزرگ ترین اندازه ماسه 2 میلی متر باشد.
- ملات گچ و آهک : افزودن دو قسمت آهک شکفته به یک قسمت وزنی گچ ، آن را کندگیر و برای قشر رویه مناسب می سازد. در مناطق مرطوب ، از ملات گچ و آهک برای اندود کردن استفاده می شود.
- ملات گچ و پرلیت :جاذب صوتی مناسب و عایق حرارتی خوبی است.این اندود خطر گسترش آتش را کاهش می دهد و در هنگام آتش سوزی ، به سبب عایق بودن ، در کاهش نفوذ حرارت به اسکلت فولادی و بتنی ساختمان موثر است.
- ملات ماسه و آهک : ملات هوایی است و برای گرفتن و سفت و سخت شدن ، به دی اکسید کربن موجود در هوا نیاز دارد.این ملات برای مصرف بین درز مناسب نیست ، زیرا دی کسید کربن هوا به داخل آن نفوذ نمی کند و فقط سطح رویه آن کربناتی می شود.از این رو ، در مناطق مرطوب ، برای اندود سطح رویه مناسب است.
- ملات های پوزولانی :
- ملا ت ماسه ، سیمان ، پوزولان
- ملات ماسه ، آهک و پوزولان
- ملات پوزولان – آهک : کاربرد آن در مناطقی است که مقاومت مصالح در برابر تاثیرات مخرب مواد شیمایی ، به ویژه سولفات ها مورد نظر است.اگر در تهیه این ملات از گرد آجر به جای پوزولان استفاده شود ، به آن ملات سرخی گفته می شود.برای عمل آوری ملاتهای آهکی ، باید آنها را به مدت 28 روز مرطوب نگه داشت.
- ملات ماسه و سیمان : مخلوطی است از ماسه و سیمان به نسبت های مختلف .از این ملات برای دیوار چینی ، اب بندی کف و دیوارهای آب انبارها ، آب گیرها ، پی ها ، دیوار ها (پنل ها) ، بلوک های بزرگ بتن و آجر ، ساختمان های بتنی و بتن مسلح در زیر آب و زیر زمین ، و روی زمین مورد استفاده می شود.ملات ماسه سیمان دارای مقاومت زیادی به ویژه در سنین اولیه است.
- ملات ماسه سیمان آهک : این ملات ، با نسبت های مختلف از سیمان پرتلند ، آهک و ماسه تهیه می شود و در برابر سرما و یخ زدگی عملکرد بهتری دارد.
- ملات های قیری (ماسه آسفالت): این ملات از مخلوط قیر مناسب و ماسه ، به نسبت های معین ، تولید می شود و از آنها در ساختن روی پیاده روها ، پوشش محافظ لایه نم بندی بام ها ، پر کردن درز قطعات بتنی کف پارکینگ ها و پیاده رو ها استفاده می شود.
- ملات های بنایی : این ملات مخلوطی است از چسبانند های غیر آلی ، سنگدانه ها ، آب و برخی افزودنی ها ، ملات های بنایی از نظر کاربرد دارای انواع زیر است :
- ملات برای کاربردهای عمومی : در بندکشی های با ضخامتی بیشتر از 3 میلی متر که در آن فقط سنگدانه های با وزن معمولی به کار می رود.
- ملات با بستر نازک : در بندکشی هایی که با ضخامت بین 1 تا 3 میلی متر طراحی شده است.
- ملات های اماده : این ملات ها در کارخانه پیمانه و مخلوط و در دو نوع زیر عرضه می شود :
- ملات خشک ، که از پیش مخلوط شده و فقط به افزایش آب نیاز دارد.
- ملات تر ، که بصورت تر آماده برای مصرف است.
- ملات بنایی سبک : ملاتی که جرم مخصوص سخت شده خشک آن برابر یا کمتر از 1.500 کیلوگرم بر متر مکعب است.
- ملات های ضد اسید : ملات هایی هستند که از دوام مناسب در محیط های اسیدی برخوردار می باشند.
ویژگی ملات ها :
- مواد تشکیل دهنده ملات ها شامل سیمان پرتلند ، سیمان پرتلند پوزولانی ، سیمان بنایی ، سیمان های سرباره ای ، سیمان پرتلند آهکی ، خاکستر بادی و دیگر پوزولان های مورد استفاده با آهک ، آهک زنده برای مصارف ساختمانی ، آهک هیدراته برای مصارف بنایی ، ماسه برای ملات سیمانی و ماسه برای ملات گچ ، با ویژگی های داده شده در استاندارد ملی مربوطه مطابقت داشته باشند.
- ملات های بنایی و تهیه و به کار بردن آنها (ملات های ماسه سیمان ، باتارد) باید مطابق استادارد ملی شماره 706 ایران باشد.
- برای تهیه ملات ها ، تا حد ممکن باید از ابزار اندازه گیری دقیق و دستگاه های مخلوط کن استفاده شود.در اندازه گیری مواد ملات مورد استفاده در ساختمان ، باید نسبت های تعیین شده این مواد ، کنترل و به دقت حفظ شود.برای حفظ این نسبت ها ، استفاده از بیل و کمچه و نظایر آن مجاز نیست و باید حتما از پیما نه ای با حجم معین استفاده شود.
- همه مواد چسباننده و سنگدانه باید بین 3 تا 5 دقیقه ، در یک مخلوط کن پیمانه ای مکانیکی ، با حداکثر مقدار آبی که غلظت با کارایی لازم را به دست دهد ، مخلوط شود.مخلوط کردن دستی ملات فقط با اجازه نامه کتبی ناظر ساختمان ، که روش مخلوط کردن دستی در آن مشخص شده است ، مجاز است .از افزودن خاک به ملات ، برای لوز دادن آن ، باید خودداری شود.
- ملات هایی که سفت شده اند ، نباید با افزودن آب برای رسیدن به غلظت مورد نیاز ، دوباره درهم آمیخت .همچنین اگر دو ساعت و نیم از مخلوط شدن ملات بگذرد ، نباید از آن استفاده کرد.
- در جایی که خطر تاثیر سولفات ها وجود دارد، در ساخت ملات های سیمانی ، باید از سیمان های نوع 2 و 5 و یا پوزولانی ، استفاده کرد.
- مواد افزودنی ملات های بنایی شامل بهبود دهنده چسبندگی ، افزاینده کارایی ، زودگیر کننده ها ، کندگیر کننده ها و مواد دافع آب و مانند اینهاست.ملات رنگی را می توان از اختلاط گرد رنگ ، حداکثر تا 10 درصد وزنی مواد چسباننده در ملات ها و اندودهای سیمانی و آهکی ، به دست آورد.رنگ های مصرفی باید از نظر شیمیایی بی اثر و در برابر نور و قلیاها مقاوم باشند.
- در کارهای مختلف بنایی می توان بر اساس نیازهای طراحی از انواع سیمان های مختلف ماند پوزولانی ، بنایی استفاده کرد.
- ویژگی های ملات آماده برای اندودکاری بیرونی و داخلی دیوارها ، سقف ها ، ستون ها و جداگرها باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره 706-1 باشد.
- خصوصیات ملات های ضد اسید باید با الزامات استاندارد ملی اایران شماره 14497 مطابقت داشته باشد.
آزمایش های استاندارد ملات ها
آزمایش هایی که باید روی ملات ها انجام شود ، به این شرح است : آزمایش های روانی ملات ، قابلیت نگهداری آب و مقاومت فشاری .
ایمنی ، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی
- آهک به چشم و پوست آسیب می رساند و تنفس بخار آهک زنده ، هنگام شکفتن ، زیان آور است.بهتر است در کارگاه ساختمانی از آهک هیدراته استفاده شود.اگر باید آهک زنده در محل مصرف شکفته شود ، حتما باید به ایمنی کار توجه شود.
- هنگام مصرف ملات های آهکی ، استفاده از دستکش و ماسک لازم است.در کارگاه ساختمانی ، باید ترتیبی اتخاذ گردد تا از تماس سیمان یا ملات های سیمانی با پوست کاربر جلوگیری شود.
- از آنجا که فرآیند تولید سیمان ، به سبب تولید مقدار زیادی دی اکسید کربن ، موجب آسیب شدید محیط زیست می شود، بهتر است به جای سیمان پرتلند ، از ملات سیمان بنایی ، سیمان پوزولانی یا حداقل باتارد استفاده شود.
سازگاری ملات ها
آب آهک سبب خوردگی فلزات ، به ویژه سرب ، روی آلومینیم ، می شود ، بنابراین باید قطعات فلزی را ، پیش از قرار دادن در ملات های آهکی یا سیمانی ، با مواد مناسب اندود کرد.
بسته بندی ، حمل و نگهداری ملات ها
مواد چسباننده و سنگدانه را باید به گونه ای انبار کرد که از آلودگی یا داخل شدن مواد خارجی در آنها جلوگیری شود.انبار کردن و نگهداری سیمان باید مطابق استاندارد مربوطه صورت گیرد.هنگام تهیه و حمل ملات ، باید آن را از آسیب یخ بندان ، باران ، آفتاب و دیگر عوامل جوی محافظت کرد.
